Quân nổi dậy Syria tiến vào Damacus, Tổng thống Bashar al-Assad tháo chạy khỏi đất nước; người dân xuống đường ăn mừng

Tuần qua, nhóm phiến quân do lực lượng Hayat Tahrir al-Sham (HTS) dẫn đầu đã phát động chiến dịch tấn công, lần lượt kiểm soát Aleppo và Hama, hai thành phố lớn thứ hai và thứ tư của Syria. Nhóm này tuyên bố mục tiêu là lật đổ chính quyền Tổng thống Syria al-Assad và buộc các lực lượng nước ngoài rời khỏi Syria.

Đà tiến công của nhóm phiến quân này tiếp tục mạnh mẽ những ngày sau đó. Ngày 7-12, họ chiếm thị trấn Saasaa, cách thủ đô Damascus khoảng 10 km. Ngày 8-12, thủ lĩnh HTS thông báo đã kiểm soát Homs, thành phố lớn thứ ba của Syria.

Tình hình căng thẳng tại Syria khiến các nước Arab lo ngại về nguy cơ bất ổn lan rộng. Ngày 7-12, Ngoại trưởng Nga, Iran và Thổ Nhĩ Kỳ đã gặp tại Doha, Qatar để thảo luận về khủng hoảng này.


Người dân ngồi trên nóc một xe tăng đỗ tại Quảng trường Umayyad, thủ đô Damascus sau khi phe nổi dậy tiến vào thành phố này - Ảnh: AFP

Khoảng 13h00 (giờ Việt Nam), một đại diện của lực lượng nổi dậy đã phát biểu lần đầu tiên trên sóng truyền hình quốc gia Syria.

Người đàn ông mặc thường phục, chưa rõ danh tính và chức vụ, tuyên bố: "Thành phố Damascus đã được giải phóng. Bạo chúa Bashar al Assad đã bị lật đổ. Tất cả tù nhân đã được thả từ nhà tù Damascus. Chúng tôi mong tất cả chiến binh và người dân gìn giữ tài sản của nhà nước Syria. Syria muôn năm".

Trước đó, một đơn vị nổi dậy đã đăng tải trên mạng video cho thấy các binh lính của mình giành quyền kiểm soát căn cứ không quân chiến lược Mezzeh ở Damascus.

Căn cứ này đóng vai trò qua trọng trong việc phát động các cuộc tấn bằng rocket và không kích của chính phủ dưới quyền ông Assad nhắm vào các khu vực do phe nổi dậy kiểm soát.

Quân nổi dậy áp sát tỉnh có lính Mỹ

Đài Al Jazeera dẫn lời nhóm nổi dậy HTS cho biết lực lượng này đang tiến vào vùng ngoại ô phía tây thành phố Deir ez-Zor. Khu vực này hiện đang nằm dưới sự kiểm soát của Lực lượng Dân chủ Syria do Mỹ hậu thuẫn sau khi quân đội chính phủ rút lui cách đây vài ngày.

Deir ez-Zor nằm phía tây sông Euphrates, còn ở phía đông là nơi có sự hiện diện của khoảng 900 lính Mỹ. Nếu HTS tiến vào thành phố hoặc vượt sông Euphrates, điều này sẽ đặt nhóm nổi dậy vào thế đối đầu trực tiếp với đồng minh của Mỹ hoặc quân đội Mỹ.

Quân đội chính phủ Syria vẫn đang chống các nhóm "khủng bố"

Trong một tuyên bố, quân đội chính phủ Syria khẳng định lực lượng của họ đang tiến hành các hoạt động quân sự chống lại "các nhóm khủng bố" ở vùng nông thôn Hama, Homs và Deraa.

Thông báo này được đưa ra sau khi lực lượng phiến quân tuyên bố trên truyền hình rằng họ đã giải phóng Damascus và lật đổ chính quyền của Tổng thống Bashar al-Assad.

Trong tuyên bố sáng 8-12, nhóm nổi dậy HTS nhấn mạnh Syria đã trở thành một đất nước tự do và đang chờ đợi những người Syria trên khắp thế giới trở về.

"Đất nước Syria tự do cũng mong muốn thắt chặt quan hệ với tất cả các quốc gia anh em và thân thiện trên cơ sở tôn trọng lẫn nhau và lợi ích của nhau", tuyên bố cho biết. "Chúng tôi sẽ hướng tới mục tiêu đóng vai trò xây dựng trong khu vực cũng như thế giới vì an ninh và ổn định".

Ngay sau tuyên bố trên, người đứng đầu nhóm đối lập chính của Syria ở nước ngoài, ông Hadi al-Bahra, nói với Đài Al Jazeera Mubasher rằng ông sẽ gặp đại diện châu Âu và Liên Hiệp Quốc để thống nhất về giai đoạn tiếp theo cho đất nước.

Vì sao phe nổi dậy nhanh chóng chiến thắng?

Chuyên gia David Des Roches, thuộc Trung tâm nghiên cứu an ninh Cận Đông và Nam Á (Mỹ), nhận định sự thiếu nhuệ khí của quân đội chính phủ Syria là một trong các nguyên nhân giúp quân nổi dậy giành được chiến thắng chóng vánh.

Một lý do khác là sự thiếu vắng hỗ trợ từ Nga và Iran do Nga đang vướng vào xung đột ở Ukraine.

Còn theo nhà phân tích quân sự Elias Hanna, không ai nghĩ quân đội chính phủ lại "mong manh" đến vậy và việc không thể tái chiếm các thành phố từ tay phe nổi dậy đã dẫn tới thất bại chung cuộc.

Ông Hanna cũng đặt ra câu hỏi về sự vắng mặt của Sư đoàn 4 thuộc quân đội chính phủ. Đây là một lực lượng được trang bị vũ khí tốt với hàng chục nghìn binh lính, do anh trai của ông Bashar al-Assad là ông Maher chỉ huy.

"Câu hỏi đặt ra hôm nay là những lực lượng này cùng với các khí tài của họ đã đi đâu?", ông Hanna nói với Đài Al Jazeera.

Ông Trump: Mỹ phải tránh xa cuộc chiến ở Syria

Hôm 7-12, Tổng thống đắc cử Donald Trump kêu gọi quân đội Mỹ tránh xa cuộc xung đột ở Syria. "Đó không phải là cuộc chiến của chúng ta", ông nhấn mạnh.

Cùng ngày, cố vấn an ninh quốc gia Mỹ Jake Sullivan khẳng định Washington không có ý định can thiệp quân sự vào Syria, nhấn mạnh đây là một cuộc "nội chiến", nghĩa là người Syria tự quyết định số phận.

Ông Sullivan cũng cho hay Mỹ chỉ can thiệp khi cần thiết để ngăn chặn IS ở Syria.

Theo Reuters, ngay trước khi nhóm HTS tuyên bố đã giải phóng thủ đô Damascus, nhiều binh sĩ chính phủ Syria đã bỏ chạy sang nước láng giềng Iraq qua cửa khẩu biên giới al-Qaim.

Một video do Trung tâm truyền thông Anbar đăng tải cho thấy binh lính trên xe tăng và xe quân sự Syria trên đường phố al-Qaim. Kênh này cho biết "hàng nghìn" binh lính đã vào Iraq sau khi "chạy trốn khỏi các trận chiến đang diễn ra ở đất nước họ".

Một video khác, được Đài Al Jazeera xác thực, cho thấy người dân Iraq đang phát thức ăn cho những binh lính "kiệt sức". Trước đó vào ngày 7-12, thị trưởng al-Qaim cho biết khoảng 2.000 binh lính Syria đã vượt biên giới vào Iraq để tìm nơi ẩn náu.

Hai tuần kiểm soát Syria chóng vánh của nhóm nổi dậy

Ngày 27-1: Quân nổi dậy Syria bất ngờ tấn công thành phố lớn thứ hai của đất nước, Aleppo, khiến Tổng thống al-Assad, các đồng minh của ông và phần lớn thế giới bất ngờ.

Ngày 1-12: Trong vòng vài ngày, quân nổi dậy đã giành quyền kiểm soát Aleppo, ngoại trừ một số quận do người Kurd chiếm giữ.

Ngày 5:12: Quân nổi dậy tiếp tục cuộc tấn công, tuyên bố đã chiếm được Hama, thành phố lớn thứ tư của đất nước.

Ngày 7-12: Quân nổi dậy bắt đầu các hoạt động bao vây thủ đô Damascus do chính phủ nắm giữ, sau khi chiếm được các thị trấn gần đó.

Ngày 8-12: Quân nổi dậy tuyên bố giành quyền kiểm soát Homs, thành phố lớn thứ ba của Syria và tiến vào Damascus.

Binh sĩ chính phủ Sryria được lệnh đầu hàng

Hãng tin Reuters dẫn lời một sĩ quan Syria cho biết Bộ Tổng tham mưu quân đội chính phủ Syria đã thông báo với các sĩ quan rằng chính quyền của Tổng thống Bashar al-Assad đã kết thúc.

Thông báo cũng yêu cầu các binh sĩ còn lại ở thủ đô Damascus đầu hàng và tùy nghi di tản.

Phiến quân bị cấm trả thù tại Damascus

Thủ lĩnh HTS Abu Mohammed al-Julani đã ký lệnh cho tất cả các lực lượng ở Damascus không được đụng đến các cơ quan công quyền tại thủ đô.

"Những cơ quan này sẽ vẫn nằm dưới sự giám sát của cựu thủ tướng cho đến khi được chính thức bàn giao", ông nhấn mạnh trong các bức lệnh.

Nhà lãnh đạo phe đối lập Syria đã ký các lệnh bằng tên hợp pháp là Ahmed al-Sharaa, một nỗ lực mà theo đài Al Jazeera là để xóa đi mối quan hệ trong quá khứ với al-Qaeda.

Thủ tướng Syria sẵn sàng chuyển giao quyền lực

Thủ tướng Syria Mohammad Ghazi al-Jalali, người tuyên bố vẫn đang ở trong nước, cho biết sẵn sàng bắt đầu tiến trình chuyển giao quyền lực cho người được nhân dân lựa chọn.

Nhóm HTS trước đó tuyên bố sẽ xây dựng một "Syria mới", là nơi "chung sống hòa bình", nơi công lý sẽ thắng thế và phẩm giá của tất cả người Syria sẽ được bảo vệ.

"Chúng ta đã lật qua trang mới của quá khứ đen tối và mở ra một chân trời mới cho tương lai", phe nổi dậy cho biết trong một tuyên bố sáng 8-12.

Các nhà lãnh đạo phe đối lập, bao gồm cả thủ lĩnh HTS al-Julani, đã nhấn mạnh trong những tuần gần đây rằng họ đặt mục tiêu xây dựng một nhà nước cho tất cả người Syria trong nỗ lực xua tan những lo ngại mối quan hệ trước đây giữa HTS với al-Qaeda.

Thủ tướng al-Jalali kêu gọi: "Tôi mong mọi người hãy suy nghĩ thấu đáo và đặt lợi ích của đất nước lên hàng đầu". Ông cũng nhấn mạnh: "Chúng tôi sẵn sàng chào đón những người thuộc phe đối lập, những ai đã thể hiện thiện chí và cam kết không gây tổn hại đến bất kỳ công dân nào của đất nước này".

Người dân Damascus xuống đường “ăn mừng”

Hãng thông tấn Reuters, trích lời các nhân chứng, cho biết hàng ngàn người trên xe hơi và đi bộ đã tụ tập ở trung tâm Damascus, hô vang "Tự do!"

Các video trên mạng đã được Đài Al Jazeera xác minh cho thấy nhiều người ở Quảng trường Ummayad đang đứng trên một chiếc xe tăng và hát mừng sau khi phiến quân tiến vào thủ đô.

Người dân ăn mừng tại thành phố Salamiyah tỉnh Hama và thành phố Daraa, miền nam Syria, vào ngày 7-12 sau khi lực lượng chính quyền sụp đổ.

DUY LINH - NGỌC ĐỨC
Nguồn TTO